اسرار حفظ  صدا

یکی از چیزهایی که یک خواننده، مداح، سخنران و یا گوینده باید در نظر داشته باشد، صدای زیبا و دلنشین است. البته بخشی از صدا ذاتی است و بخشی از آن اکتسابی بوده و با تمرین و مُمارست بدست می آید. کسانی که کار صوتی می کنند، برای حفظ صدای خود به محافظت از حنجره و تارهای صوتی، خوردن برخی از خوارکیها و نخوردن برخی دیگر که به تارهای صوتی آسیب وارد می کند و یا تحت فشار قرار می دهد، توصیه می شوند.

در این تحقیق به داروهایی که برای رفع گرفتگی صدا مفید است، اشاره می شود. امیدوارم مفید فایده باشد.

«گرفتگى‏ صدا را بحوحة صوت گویند ممکن است در اثر تصرّف هوا باشد به سر و دماغ و نزلات از سر بسینه نزول کند و کم‏کم باعث خشونت‏ قصبة الرّیه گردد علامتش. اگر از نزلات منصّبه از سر و دماغ باشد احساس بنزول شیئى است از سر بطرف حلق و حنجره پس در چنین حال معالج باید دفع موادّ نازله کند به غرغره مطبوخ پوست خشخاش و عدس و تخم کاهو و عنّاب و سپستان و بعد از این غرغره کند به برگ مورد و ریشه انجبار و تخم خطمى و بخورد کم‏کم لعاب صمغ سائیده شده با شکر تیغال تا مادّه منصبّه بسته شده باین گونه قوابض از ریختن به حنجره و قصبة الرّیه بازماند.»^[1]

اطبّا برای رفع گرفتگی صدا چنین گفته اند: «پنیرک و ختمى مانند بامیه صدا را باز و گرفتگى آواز را بر طرف مى‏نمایند.» [2]

در مورد دارچین گفته اند: «براى رفع خشونت صدا و آواز که از بلغم غلیظ باشد مؤثر است و سینه و حنجره را پاک مى‏کند.» [3]

«دارچین از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى ایران و هند گرم و خشک است، عفونت اخلاط را رفع مى‏کند، قطع سرفه‏هاى رطوبى، تنگى نفس، رفع خشونت صدا و آواز که از بلغم غلیظ باشد، پاک کردن سینه، حنجره‏.» [4]

کندر: «صاف ‏کننده صدا و آواز است و براى افراد خواننده بسیار خوب است.» [5]

نسخه1: چند دستورالعمل: «تخم پنبه و مغز چلغوزه از هرکدام 1 مثقال، تخم شنبلیله‏ ى بو داده و تخم کتان از هرکدام 4 مثقال را نرم بکوبید و با 250 گرم عسل مخلوط و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت‏خورى میل فرمایید.

جهت خوش صدایى: در صورتى ‏که مایل هستید هنگام خواندن آواز صدا صاف شده و آواز عالى گردد.

جهت بالا بردن کیفیت صدا گاهى از شیرین‏بیان استفاده کنید یا برگ کرفس را بجوشانید و آب آن را بنوشید. و نیز 30 دقیقه قبل از استفاده از آواز، یک قاشق شربت‏خورى کم عربیک را در یک لیوان آب جوش حل کنید و گرم و به مرور بنوشید.

باز شدن صدا: به منظور باز شدن صدا مى‏توانید از والک، شکر تیقال و آب جوشانده‏ى تره استفاده کنید.

اگر میل داشتید دارو مصرف کنید، بهتر است کتیراى گل سفید و خوراکى را نرم بسایید و با شکر ساییده شده و روغن بادام شیرین مخلوط کنید و بخورید. * مقدارى کرفس را بجوشانید و آب آن را صاف کرده و بنوشید. * مقدارى نخود را در یک لیوان شیر بجوشانید و آن شیر را بنوشید.

* چهل گرم گل تودرى را با 2 گرم عصاره‏ى شیرین‏بیان در یک لیتر آب بجوشانید تا یک‏سوم آب آن باقى بماند و بعد صاف و پس از سرد شدن 200 گرم عسل و 250 گرم شکر سرخ را با آب آن مخلوط کنید و در بن‏مارى گذارده و دایم هم بزنید تا غلیظ شود و به مرور مصرف کنید.» ^[6]

تودرى‏: «به فارسى «تودرى» و «قدومه شیرازى» و در اصفهان «قدومه» گویند.چون دم‏کرده آن براى سرماخوردگى و رفع خشونت حلق و حنجره و صدا و آواز خوب و مفید است به همین دلیل فرانسوى‏ها آن را علف آواز خوان ها مى‏نامند.» [7]

شیرین بیان و یکی از منافعش: «شیرین‏بیان‏Glycyrrhiz glabra مصرف داروئى و درمانى بسیار دارد، طبیعت آن گرم و تر، داروئى است نرم‏کننده سینه، بر طرف‏کننده سرفه‏هاى رطوبى، بازکننده صدا و آواز است.» [8]

شکر تغار(تیغال): « گرفتگى سینه و صدا را رفع و باعث صافى صدا و آواز و لینت مزاج می شود.» [9]

اندر خواص کلم چنین گفته اند: «خوردن دم‏کرده اگر تا چند روز هر روز در حدود 30 گرم از دم‏کرده برگ و تخم  آن خورده شود براى صاف کردن آواز و رفع گرفتگى صدا است. » [10]

کبابه چینى: «از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى خیلى گرم و خشک است. خواص آن لطیف‏کننده و بازکننده گرفتگى‏هاى عروق سر و سینه است. سردرد مزمن را رفع مى‏کند و جویدن آن مقوى لثه است. دهان را خوش‏بو مى‏کند و زخمهاى بدبو و متعفن دهان را التیام مى‏بخشد. صاف‏کننده صدا و آواز است و خفقان را رفع مى‏کند.» [11]

سپستان: « از نظر طبیعت طبق رأى حکماى طب سنتى ایران نسبتا معتدل و یا کمى سرد و تر است. در مورد خواص آن معتقدند اگر میوه سپستان را در دهان مکیده و آب آن را فرو برند و یا آب خیس کرده میوه سپستان را بخورند، براى نرم کردن سینه و حلق و تحلیل ورم آنها و رفع خشونت صدا و تسکین سرفه گرم و خشک، رفع گرفتگى آواز.»[12]

بامیه: «در کسانى که مبتلا به گرفتگى‏ صدا، خشونت‏ آن و سرماخوردگى هستند، پخته آن به‏عنوان غذا و تخم آن به‏عنوان دارو مى‏تواند مورد مصرف قرار گیرد.»  [13]

نسخه2: «درمان لارنژیت، گرفتگى‏ صدا، خشونت‏ حلق‏: قدامه(قدومه) شیرازى 40 گرم‏، نشاسته 30 گرم‏، کتیرا 10 گرم‏، صمغ عربى 20 گرم‏، همه را نرم کوبیده، یک قاشق غذاخورى در نصف لیوان آب جوش حل کرده صبح و ظهر و شب میل نمایند.» [14]

خواص درمانى عناب: «سى مثقال از آن را پس از نیمکوب یا زخمى کردن بجوشانید، شب بیرون از اتاق بگذارید و صبح در صافى یا پارچه‏اى تمیز ریخته و با فشار آب آن را خارج نموده و ناشتا بنوشید.  این دارو منضج و اعتدال‏دهنده اخلاط غلیظ و مسهل اخلاط رقیق است، سینه را نرم مى‏کند و خشونت‏ حلق که از حرارت عارض شده باشد و خشونت سینه و گرفتگى‏ صدا را برطرف مى ‏نماید، تنگى‏نفس و درد سینه را تسکین مى‏دهد.» [15]

نسخه 3: «جوشانده 50 گرم عناب در 1000 گرم آب شربت سینه‏اى خوبى مى‏دهد. عناب منضج و اعتدال‏دهنده اخلاط غلیظ است و مسهل اخلاط رقیق. خشونت‏ سینه، گرفتگى‏ صدا و خشونت حلق که از حرارت عارض شده باشد را رفع مى‏کند و سرفه و تنگى نفس و درد سینه را تسکین مى‏دهد.» [16]

«هنگامى که خشونت حنجره با گرفتگى صدا توأم مى‏شود معمولا مزاج بیمار گرم است و باید از منضج و مسهل‏هاى سرد مزاج استفاده شود و در زیر گلو در بالاى حنجره چند عدد زالو انداخته شود و از خوردن غذاهاى گرم مزاج و ادویه و غذاهائى که زبرى و خشونت حنجره را زیاد مى‏کنند مانند ترشى‏جات پرهیز نمایند و حتى المقدور کمتر صحبت کنند و بصداى بلند فریاد نکنند و اگر بیمارى مدتى بطول انجامیده است باید داروها و پرهیز غذائى را هم مدتى ادامه دهند از داروهائیکه براى این افراد استفاده مى‏شود گل بنفشه، گل ختمى، گل یا دانه پنیرک، تخم کاهو، تخم سبز خیار، عناب، سپستان، اسفرزه، خرفه و داروهاى سرد مزاج و لعابدار دیگر و از غذاها سوپ جو، ماء الشعیر، مالت جو، پاچه گوسفند، گوشت ماهیچه، سیب، مغز کاهو و غیره براى این افراد مفید مى‏باشند.» [17]

به دانه: «از به‏ دانه در درمان التهاب مخاط دهان و گلو و تسکین‏ خشونت‏ و گرفتگى‏ صدا، سرفه و یبوست خفیف استفاده مى ‏گردد.» [18]

کرفس:«آب کرفس در رفع‏ گرفتگى‏ صدا به شرط آنکه مواد نشاسته‏اى با آن خورده نشود.»^[19]

حشیشة النور: (گل عینک، گل‏خوش): «چهل گرم خشک آن را در یک لیتر آب بجوشانید بعد آب صاف‏ کرده آن را هر صبح و ظهر و شب یک فنجان بنوشید. قابض و تونیک است، براى تسکین سرفه‏هاى همراه با اخلاطى چسبناک و رفع‏ گرفتگى‏ صدا مفید است.» [20]

باقلا:«براى رفع‏ گرفتگى‏ صدا، آرد باقلا را با روغن بادام و کمى عسل مخلوط کنید و بخورید.»[21]

ثعلب: «محلول هاى تهیه ‏شده از ریشه ثعلب را به ‏عنوان تقویت‏ کننده اعصاب، نرم‏ کننده و مقوى و دمکرده آن را براى رفع‏ گرفتگى‏ صدا و نرم‏ کننده سینه مصرف مى‏ کنند.» [22]

شیر ولرم و نشاسته، یا شیر و زرده ی تخم مرغ قبل از اجرای برنامه خیلی صدا را نرم می کند.(اگر خواستید با کمی عسل شیرین کنید)

البته برای خشن نشدن صدا و آسیب ندیدن تارهای صوتی، توصیه هایی به استحضارتان می رسانم: سعی کنید از سرما دادن حنجره ی گرم خودداری کنید. هنگامی که احساس سرماخوردگی کردید، غذای چرب و سرخ کردنی و ترشیجات نخورید. در موقع خستگی به حنجره فشار نیاورید. قبل از اجرای برنامه از خوردن ادویه تند(خصوصاً خشک) خودداری کنید. قبل از اجرای برنامه گلو را با نوشیدنی ولرم و مقداری تمرین گرم کنید و کم کم به صدا اوج بدهید. بعد از اوج گیری صدا و خسته شدن تارهای صوتی و قبل از اتمام برنامه، دوباره به سمت بم خوانی برگردید که یکباره تارهای صوتی سرد نشوند.(برخی از این موارد از تجربیات حقیر در کارهای صوتی است)

تحقیق:هاشم مالکی

آبان 1392