همه چیز در مورد چای

 انسان باید به آنچه می خورد بنگرد، «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى‏ طَعامِهِ‏»پرفسور پیردلور می گوید: دانستن طرز تغذیه یکى از مهم ترین عوامل تندرستى است که متأسفانه کمتر از هر چیز مورد توجه قرار می گیرد.

در انتخاب خوراک و طرز غذا خوردن اشتباهات زیادى است که بعضى از آنها بقرار زیر است: پرخورى را وسیله تندرستى و طول عمر می دانند، اشتها را یگانه معیار براى سنجش احتیاج بدن به خوراک می شناسند، تا اشتها باقى است مى‏خورند، گوشت و قهوه و چاى‏ و الکل را در ردیف غذا آورده‏ اند، به غذاهائى که با وسائل مصنوعى درست شده بیشتر رغبت می کنند 

چای، درختچه‏ ایست که ممکن است بارتفاع ده متر برسد ولى در کاشت چون ساقه ‏هاى آن بریده مى‏شود از یک تا دو متر بلندتر نمى‏شود- از برگ هاى آن پس از تخمیر چاى‏ ساخته مى ‏شود.

ترکیب شیمیایى: مواد معدنى- مواد ازته- مواد ملون- ماده رنگین- املاح آلى و کانى- کلرورهاى قلیائى- آلبومین نباتى- اگزالات دوپتاس- اوکسالات‏دوپتاس- روغن فرار- صمغ- موم- جوهر چاى- آمونیاک- تئوبرومین- کوئرستین- گزانتین- هایپوکزانتین- اینوزیتول- نئوفیلین- پولى‏فنول- رایبوفلاوین- کلروفیل- کلرفیس- کافئین- کاروتن- کمپفرول- دکسترین- سولفاتها- فسفاتها- سلولز- اسانس- مس- تانن- تئین- سغّز- سیلیس- پکتین- لگومین- آدنین- مانگانز- فلوئوراید- اکسیدازنئاز- پانتوتنیک‏اسید- اکسالیک‏اسید- شیکیمیک‏اسید- نیکوتى‏نیک‏اسید- اسکوربیک اسید- مالیک‏اسید- اسید کرستیانیک- اسید گالیک.

خواص درمانى: 1- دم‏ کرده آن را بنوشید. درخشان کننده چشم و درخشان کننده رنگ چهره است، جریان خون را تحریک مى‏کند و خون را صاف مى‏ نماید، صدا را صاف و سینه را نرم مى‏ سازد و خفقان را درمان مى‏کند، نیرو بخش و مقوى عضلات مى‏ باشد، مقوى عملیات دماغى است و به فعالیت‏هاى مغزى و فکرى کمک مى‏ نماید، غم و غصه را بر طرف مى‏ سازد، درجه حرارت بدن را تنظیم مى‏ کند، عطش کاذب را برطرف مى‏ سازد، بند آمدن مکرر ادرار را درمان مى‏ کند، ترشحات پوست را تحریک مى‏ نماید، استسقا و یرقان را درمان مى ‏کند، سردرد را تسکین‏ مى‏ دهد، مقوى نیروى جنسى در سرد مزاجان است.

خواص درمانى دیگر چاى‏ مقوى معده بوده به علت هضم مواد پروتیدى، ضد تشنّج، اسپاسم عضلانى، معرّق، تقویت‏ کننده اعصاب، نرم‏ کننده برونش‏ ها (به علت وجود تئوفیلین)، مدّر (وجود کافئین و تئین)، آرام‏ بخش (وجود کافئین)، ضد اسهال (وجود پلى فنول، تانن‏ها) محرّک قلب و اعصاب مغزى است. از جوشانده چاى براى شستشوى زخم‏ها مى ‏توان استفاده کرد.

برای رفع اسهال، ماست را داخل ظرفى با چاى‏ خشک مخلوط مى‏ کنند و به بیمار مى‏ دهند. 

برای درد مقعد، یا درد چشم می توان از تفاله چای استفاده کرد. 

جهت درمان گاز گرفتگی شیر و سگ و زخم ها از چای خشک استفاده می شود.

نکته جالب توجه این است که: در چاى گزانتین که جهت گشاد نگاه داشتن عروق کرونر مؤثر مى‏باشد و نیز تئوفیلین که براى متّسمع کردن برونش‏ هاى ریوى مفید است، وجود دارد. لذا مى‏توان از چاى کم‏رنگ به‏عنوان یک نوشابه براى بیماران قلبى- ریوى استفاده کرد. 

چاى‏ را در قرن سیزدهم میلادى براى اولین بار مارکوپولو سیاح ونیزى به اروپا وارد کرد و مدتها به علت گرانى و کمیاب بودن آن فقط مشروب لوکس طبقات بالاى جامعه اروپا و درباریان بوده است. 

چاى خطایى‏(چای سبز یا چینی)

ظاهراً چای خطائی همان چای سیاه معروف است که مصرفش در ایران و خیلی از کشورها  رواج دارد و در کتب طبی قدیم به این نام بیشتر شناخته می شود.

چاى‏ سبز و چاى‏ سیاه هر دو از برگهاى چاى‏ تهیه مى‏شوند فقط از نظر رنگ و نوع روش تهیه با هم اختلاف دارند و رنگ خشک آن به رنگ سبز ماشى یا زیتونى مى‏باشد و به خاطر رنگ سبزش به این نام گفته مى‏شود. 

 چاى ‏سبز نوعى است از انواع نبات و معدن او در زمین چین است. این نبات را ببرند و در وعائى چهارسو  خشک کنند و در وقت حاجت به آب گرم شربت کنند و بخورند و شربت او قائم مقام ادویه مرکبه است و مضرت ادویه مرکبه ندارد، بلکه در منفعت به باشد. [چاى‏] مضرات [و عوارض زیانبار] شراب‏ را دفع کند و از این جهت او را به زمین تبت برند، زیرا که عادت اهل تبت آن است که خمر بسیار خورند و دفع مضرت او را هیچ دارویى از او نافع تر نیست. طایفه اى که او را به زمین تبت برند، در عوض قیمت او جز مشک نگیرند.

 ماهیت‏ و سبب اطلاع بر آن: حکیم میرزا قاضى در رساله خود نوشته که سبب معرفت و شناخت چاى‏ چنان بوده که پادشاهى از پادشاهان چین بر یکى از خواص خود خشم گرفته آن را از ملک خود اخراج نمود آن شخص در جنگلها و بیشه‏ ها و کوه ها مى‏ گشت و زرد و علیل و ضعیف گشته بود روزى از غایت گرسنگى بر اطراف کوهى مى‏گشت گیاهى دید آن را غذاى خود ساخت در اندک مدتى آثار صحت و حسن صورت در خود مشاهده نمود و کمال قوّت در خود یافت در شهر آمده با یکى از مقربان پادشاه احوال خود را نقل کرد و آن شخص به حضور پادشاه عرض نمود پادشاه به احضار اوامر فرمود و از دیدن صورت او متعجب شد بعد سوال از احوال آن اطبا را امر فرمود تا آن گیاه را حاضر سازند و تجربه نموده خواص آن را ثبت نمایند و نیز چنین در اختیارات خود نوشته که نبات چاى شبیه به نبات شبت و باریکتر از آن و خوشبو و با اندک تلخى است و چون آن را بجوشانند تلخى آن زایل گردد و آشامیدن آب مطبوخ آن حرارت باطن را تسکین دهد و خون را صاف نماید و آن خودرو و مزروع مى‏باشد و گفته که طایفه ‏اى که در بلاد چین نبات آن را مشاهده کرده‏ اند چنین مى‏ گویند که در میان شهر چین وادیى است و گیاه این برگ بر اطراف آن مى‏ روید و بر خمار مردمان به خوردن آن اعتیاد دارند و بیع و شراى آن بى‏ رخصت پادشاه آنجا نمى ‏توانند نمود خراج آن به خزانه پادشاه عاید مى‏ سازند.

چرا چای نخوریم(یا کمتر بخوریم)؟

چاى‏ سیاه و لمسه و مسکو و قربق خالى از سمّیّت نیست؛ اما چاى‏ سفید به قول اصفهانى‏ ها چاى‏ پشمکى، خالى از ضرر است .

چاى‏ براى مبتلایان به ناراحتی هاى عصبى، اولسر و سنگ کلیه از نوع اکسالات‏ها، مفید نیست و نباید در مصرف آن زیاده‏ روى کرد. مصرف زیاد چاى‏باعث لرزش، اختلال حواس، طپش قلب و گاهى هذیان هاى رویایى است.

یکی از علل بى خوابى نوشیدن چاى‏ و قهوه و کشیدن سیگار است.

آب مروارید عبارت است از کدر شدن تدریجى عدسى. کار عدسى واضح کردن تصویرى است که بر شبکیه مى‏ افتد. وقتى بیمار دچار آب مروارید مى ‏شود کدر شدن عدسى تدریجاً از وضوح تصویرها مى‏ کاهد، در نتیجه قدرت دید کاهش مى‏ یابد، برای علاج آن از مصرف نان سفید، قند، غلات تصفیه شده، سیب زمینى پخته، غذاهاى چرب باید اجتناب شود و از نوشیدن چاى‏، قهوه، نوشابه‏ هاى الکلى خوددارى گردد. از ادویه، ترشى و سُس بپرهیزند و خوردن گوشت را ترک کنند.

بدون آهن گلبول‏هاى قرمز، اکسیژن براى تغذیه مغز وجود نخواهد داشت. قهوه، چاى‏ و نوشابه ‏هاى کافئین‏ دار مانع جذب آهن مى‏ شوند. 

در برقرارى ارتباط بین سلول‏هاى مغز مداخله مى‏ کند و وجود آن در فرایند یادگیرى بسیار ضرورى است. مواد مدر مانند چاى‏، نوشابه، قهوه و داروهاى ادرارآور، روى را از بدنتان دفع مى‏کند.

اگر مى‏ خواهید دستگاه مغز شما بیشتر و بهتر کار کند از آشامیدن آب آلوده و همچنین مایعات آلوده و نوشیدن چاى‏ و مشروبات‏ الکلى و داروهاى مخدر یا خواب‏ آور و به ‏طور کلى ترکیبات شیمیایى خوددارى نمایید. 

رطوبات اطراف مغز: این عارضه اکثرا در اثر نوشیدن آب، مایعات، چاى‏ و شربت بیش از حد ایجاد مى‏شود. اطراف مغز را رطوباتى احاطه مى‏کند که با خوردن حلویات از قبیل عسل، خرما، کشمش، مویز و مرباجات مرتفع مى‏شود. 

کسانی که میگرن دارند، از نوشیدن چاى‏ یا قهوه، خوردن غذاهاى مانده و کنسرو شده و غذاهاى سرخ‏کرده و ادویه‏جات و شیرینى‏هاى قنادى و سرکه و ترشیجات و بستنى و آب یخ یا نوشیدنى‏هاى یخ کرده پرهیز کنند. 

اگر دچار تپش قلب هستید باید از مصرف دخانیات و خوردن چاى‏، قهوه، قند، آب‏لیمو، ترشیجات، آب جو و رازیانه پرهیز کنید و از خوراکى‏هایى که تپش قلب را برطرف مى‏سازند بیشتر استفاده کنید. مانند شیر، دوغ بى‏نمک، گلاب، گل محمدى، آب سیب درختى، تخم گشنیز بوداده و آب جوشانده‏ى اکلیل کوهى. 

کسانى که براى تقویت مغز یا آرامش اعصاب، چاى‏ یا قهوه یا نوشابه و یا دخانیات مصرف مى‏ کنند باید بدانند این ها تنها محرک‏هاى مغز و اعصابهستند و حتى ذره ‏اى از ماده‏ى مفید غذایى و یا دارویى براى مغز و اعصاب در آنها یافت نمى‏ شود، فقط تلقینى است که بعضى اشخاص به این وسیله خود را فریب مى ‏دهند. 

براى حفظ سلامت دستگاه گوارش باید از مصرف چاى‏، قهوه، نوشابه‏ هاى گازدار، نوشیدن مایعات در حین صرف غذا پرهیز کنید. 

اگر مبتلا به نفخ و گاز معده هستید باید از خوردن قند، شکر، چاى‏، تخم‏مرغ، ماهى، خیار، نعناع، آب‏ غوره و نوشابه‏ هاى گازدار پرهیز کنید.

نکته‏ ى مهم: یک بانوى سالم باردار نسبت به بانوى دیگرى که باردار نیست احتیاج بیشترى به پروتئین‏ ها و مواد مغذّى مانند: آهن، کلسیم، اسید فولیک و ... دارد. اگر مادر این مواد را دریافت نکند و یا موادى مخرب مانند: چاى‏، شکر و شیرینى‏ ها که مواد مغذى و مفید را در بدن نابود مى‏کنند، دریافت کند،زمینه را براى عفونت‏هاى قارچى فراهم مى‏ سازد. 

تحقیقات ژاپنى‏ ها در سالهاى 1980 نشان مى‏دهد که چاى‏ کلسترول و ترى‏ گلیسرید را در حیوانات و انسان که از غذاهاى پرچربى استفاده مى‏ کنند کاهش مى‏ دهد و در این باره نظریه این است که تانن هاى موجود در چاى‏سبز میزان کلسترول را در سطح عادى نگه مى‏ دارد . 

در چاى‏ ترکیباتى از جمله کافئین وجود دارد که احتمال مبتلا شدن به بیمارى ایجاد سیست‏ در پستان را در برخى زنها افزایش مى‏ دهد، البته این موضوع هنوز کاملا و صد در صد تأیید نشده است. مقدار کافئین در برگ هاىچاى‏ زیاد است ولى در یک فنجان مایع چاى‏ دم‏شده ثلث یک فنجان قهوه کافئین وجود دارد. کافئین از محرک هاى سیستم اعصاب مرکزى است. 

صرف دم‏ کرده چاى‏، باعث تسریع حرکات تنفّسى و گردش خون مى‏گردد. با مصرف آن، احساس تجدید نیرو، همچنین تقویت قواى فکرى مى‏ شود و اثر درمانى در تصلّب شرائین و ممانعت از بروز آن دارد. 

دیگر مضرات چای(خصوصاً پر رنگ): تغییر رنگ دندان، کمک به پوسیدگی دندان، خمیازه، درد قلب(خستگی قلب)، سنگینی اعصاب (و حمله ها و تشنجات عصبی)، افزایش تحریکات معده و نفخ و گاز روده، سوء هاضمه، تحریک زخم  و خون ریزی معده و زخم اثنی عشر  و ناراحتی لوزالمعده، افزایش دیابت، ایجاد سنگ صفراوی و سنگ کلیه، شب اداری کودکان، مستعد کننده عفونت، کم خوابی زن حامله، حملات خفیف رماتیسمی، تصلب شرائین، سیاتیک، پا درد، زانو و ران درد، نقرس، جرب، افزایش سودا، کم خونی از نوع آهن، افزایش فشار خون، یبوست، و...

تحقیق: هاشم مالکی

آبان 92

 - سوره عبس/27

 - طب الرضا (طب و بهداشت از امام رضا علیه السلام)، ص: 100

 - کتاب گیا (راهنماى گیاهى)، ص: 74

 - اسرار گیاهان دارویى، ص: 389

 - پیام بهارستان (فصلنامه اسناد، مطبوعات و متون)، ص: 190

 - همان کتاب ص 328

 - همان

 - همیشه لاغر و سلامت باشید، ص: 177

 - دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏4، ص: 40

 - اسرار گیاهان دارویى، ص: 390

 - الصیدنة فی الطب (داروشناسى در پزشکى)، ص: 386

 - مخزن الادویه (طبع جدید)، متن‏جلد1، ص: 281

 - شش رساله کهن پزشکى (حفظ الصحة)، ص: 125

 ( 3)- گیاهان دارویى، دکتر على زرگرى، ج 1، ص 342 تا 352./ دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏2، ص: 286

 - دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏10، ص: 66

 - درمان طبیعى، ص 286/ دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج‏10، ص: 185

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 72

 - همان ص 72

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 93

 - همان ص 95

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 169

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 420

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 432

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 437

 - همان ص 445

 - دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 663

 - معارف گیاهى، ج‏2، ص: 306

 -.Cyste

 - معارف گیاهى، ج‏2، ص: 308

 - کتب طبى انتزاعى (فارسى) (کتاب گیلان)، ج‏3، ص: 387